مثل های قرآنی!!!

رسول اکرم صلّى اللّه علیه و آله و سلّم طى گفتارى ، قرآن کریم را به طعام گسترده الهى تشبیه نموده و فرمودند:

((اِنَّ هذَا الْقُرانَ مَاءْدُبَةُ اللّهِ فَتَعَلَّموا مِنْ مَاءْدُبَتِهِ مَا اسْتَطَعْتُمْ؛(1) این قرآن غذاى آماده الهى است ، لذا آنچه توان دارید، از خوان نعمت خداوند بهره جویید)).

آرى ، قرآن مجید طعام گسترده و سفره پر نعمت الهى است که هر کس به اندازه ظرفیت وجودى خودش ، از این خوان پر برکت برخوردار مى گردد؛ دانشمندان ، فیلسوفان ، عارفان و افراد عامّى هر کدام به اندازه توان و پیمانه تفکّر و معرفت خویش از آن بهره مند مى گردند.

نکته ظریفى که از این حدیث شریف نبوى صلّى اللّه علیه و آله و سلّم استفاده مى شود، این است که مى فرماید: قرآن غذاى آماده الهى است ، نه سفره گسترده بدون غذا که هرکس غذاى خود را در آن نهد و بخورد. بنا بر این کسى که خواسته ها، برداشتها و تفسیرهاى شخصى خود رابر قرآن تحمیل نماید و به عنوان تفسیر و نظر قرآن عرضه کند، هیچ گاه از این خوان گسترده الهى بهره مند نخواهد شد.

شرط برخوردارى از این غذاى آماده معنوى این است که انسان ذهنش را از پیش داوریها و القائات جوّى محیط خالى کند و بسان گرسنه اى که خود را محتاج به غذا مى داند، بر خوان الهى مؤ دّب زانو زند و معارف قرآن را از اهلش و کسانى که این کتاب آسمانى بر آنها نازل شده است ، فرا گیرد.

ارکان مثل و تشبیه

در این قسمت بى تناسب نیست که جهت آگاهى و یادآورى خوانندگان گرامى ، اختصاراً به ارکان مَثَل و تشبیه اشاره شود.

تمثیل و تشبیه داراى چهار رکن است :

1 ((مُشَبَّه )): چیزى که آن را تشبیه مى کنند.

2 ((مُشَبَّهٌ بِهِ)): چیزى که به آن تشبیه مى گردد.

3 ((وجه شَبَه )): صفت و حالت مشترکى که میان ((مشبّه )) و ((مشبّه به )) وجود دارد و سبب تشبیه مى شود.

4 ((ادات تشبیه )): کلماتى که در تشبیه به کار برده مى شود.

ادات تشبیه در عربى عبارتند از: کاف (ک )، کَاءَنَّ، مثل ، شبه و غیره و در فارسى عبارتند از: مثل ، مانند، چون ، همچون ، همچو، بسان ، بگونه ، همانند، همسان و... .

مثال عربى

((مَثَلُ نوُرِالْمُؤ مِنِ کَمِشْکوةٍ؛ مثل نور مؤ من ، همانند مشکات (چراغدان و نورافکن ) است )).

دراین تشبیه ((مشبّه )) نور مؤ من ، ((مشبّه به )) مشکات کاف (ک )، ((ادات تشبیه )) و ((وجه شباهت )) نور و روشنایى است . در این عبارت ((نور ایمان )) که غیر محسوس و غیر قابل دیدن است ، به نور و روشنایى چراغ که محسوس و قابل رؤ یت مى باشد، تشبیه گردیده است . این گونه تمثیل ها را، تشبیه معقول به محسوس مى نامند.

مثال فارسى

سر از البرز بر زد قرص خورشید چو خون آلوده دزدى سر ز مَکْمَن در این بیت ، خورشید، ((مشبّه ))، دزد خون آلود، ((مشبّه به ))، کلمه چو، ((ادات تشبیه )) و ((وجه شباهت )) قرمزى است که صفت مشترکى است میان خورشید به هنگام طلوع و رنگ دزد آنگاه که از کمینگاه بیرون آید.

تمثیل و تشبیه داراى اقسام زیادى است که در کتابهاى معانى و بیان به طور مبسوط پیرامون آن بحث شده است . علاقه مندان مى توانند جهت اطّلاع بیشتر به کتب مربوطه مراجعه نمایند.

در پایان امید وارم خداوند متعال تمثیلهاى این کتاب را مایه تدبّر، تفکّر و بیدارى خوانندگان قرار دهد (... وَتِلْکَ الاَمْثالُ نَضْرِبُها لِلنّاسِ لَعَلَّهُم یَتَفَکَّرُونَ)(2)؛ ((این مثلهایى است که براى مردم مى آوریم ، تا در آن تفکّر و اندیشه کنند)).